Судлаачид зарим хүмүүсийг сэтгэл гутралд өртөмтгий болгож магадгүй өвөрмөц тархины сүлжээний хэв маягийг илрүүлжээ. Өвчтөний тархийг олон удаа сканнердах явцад илүү том “сэрэмжийн сүлжээ”-тэй хүмүүс цаг хугацааны явцад сэтгэл гутралд өртөх магадлал илүү байдаг нь тогтоогдсон байна.
Энэ нээлт нь зарим хүмүүсийг сэтгэл гутралд “урьдчилан бэлтгэгдсэн” байж болзошгүйг харуулж, энэ өвчний өртөмтгий байдлыг урьдчилан таамаглахад шинэ ойлголт өгч байна. Цаашид нэмэлт судалгаа шаардлагатай ч энэ гүнзгий сканнердах арга нь сэтгэл гутрал болон бусад сэтгэцийн өвчнийг ойлгох, эмчлэх аргыг хувьсгана гэсэн найдвар төрүүлж байна.
Гол баримтууд
– Тархины илүү том сэрэмжийн сүлжээ нь сэтгэл гутралд өртөх эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг.
– Цаг хугацааны явцад тархийг олон удаа сканнердах нь энэ өртөмтгий хэв маягийг илрүүлжээ.
– Энэ гүнзгий сканнердах арга нь сэтгэл мэдрэлийн өвчнийг урьдчилан таамаглахад сайжруулалт хийх боломжтой.
Эх сурвалж: Вэйл Корнелл их сургууль
Вэйл Корнеллийн анагаах ухааны судлаачид цөөн тооны өвчтөний тархийг нэг жил хагасын турш давтан сканнердах замаар зарим хүмүүсийг сэтгэл гутралд өртөмтгий болгодог нейроны харилцан үйлчлэлийн өвөрмөц хэв маягийг илрүүлжээ.
Энэ судалгаа нь 9-р сарын 4-нд *Nature* сэтгүүлд хэвлэгдсэн бөгөөд хүний сэтгэл гутрал болон бусад сэтгэцийн өвчнөөс үүдэлтэй өртөмтгий байдлыг урьдчилан таамаглах, шинэ төрлийн эмчилгээг боловсруулахад туслах шинэлэг “гүнзгий сканнердах” аргын боломжийг онцолсон байна.
Мэдрэлийн эрдэмтэд цусны урсгалын өөрчлөлтийг хэмжих замаар тархины үйл ажиллагааны хэв маягийг тодорхойлоход функционал соронзон резонансын дүрслэл (fMRI)-д удаан хугацааны туршид тулгуурлаж ирсэн. Энэ нь хувь хүний тархины зохион байгуулалтыг судлахад чухал хэрэгсэл болсон юм.
Тархины үйл ажиллагааны хэв маяг зөвхөн хүмүүсийн хооронд ялгаатай байдаг төдийгүй нэг хүний дотор ч цаг хугацааны явцад өөрчлөгддөг. Энэ нь ялангуяа сэтгэл гутрал зэрэг өвчнийг судлахад хүндрэл учруулдаг.
“Сэтгэл гутрал нь тодорхойлолтын дагуу үе үе сэдэрдэг сэтгэцийн хам шинж юм. Энэ нь сэтгэл санааны гүн уналт болон сэргэх үеүүдээр тодорхойлогддог” гэж Вэйл Корнеллийн Анагаах Ухааны Их Сургуулийн Сэтгэцийн эрүүл мэндийн хүрээлэнгийн профессор, тус судалгааны ахлах зохиогч доктор Конор Листон хэлэв.
“Цаг хугацааны явцад эдгээр шилжилтийг хянах механизм нь юу вэ?” гэж тэр асуудаг.
Сэтгэл гутралд урьдчилан бэлтгэгдсэн үү?
Судлаачид оношлогдсон сэтгэл гутралтай өвчтөнүүдийн цөөн бүлэг болон илүү том хяналтын бүлгийн тархийг олон сарын турш fMRI ашиглан олон удаа сканнердсан байна.
Гүнзгий сканнердах арга нь сэтгэл гутралтай гэж оношлогдсон сайн дурынхны тархинд хяналтын бүлэгт орсон, клиник сэтгэл гутралд өртөөгүй хүмүүсээс хоёр дахин том сэрэмжийн сүлжээтэй болохыг харуулжээ.
Сэрэмжийн сүлжээ нь урамшууллын боловсруулалт, анхаарал хандуулах үнэ цэнтэй өдөөлтийг тодорхойлоход оролцдог тархины урд хэсэг болон стриатум хэмээх хэсгүүдийн бүлэг юм.
“Сэрэмжийн сүлжээ том байх нь сэтгэл гутралд өртөх эрсдэлийг нэмэгдүүлж байгаа бололтой. Энэ нөлөө нь fMRI судалгаануудын ихэнхэд илэрдэг зүйлээс хэд дахин их байна” гэж Нью-Йорк-Пресвитериан/Вэйл Корнеллийн анагаах ухааны төвийн сэтгэцийн эмч доктор Листон хэлэв.
Олон улсын хамтрагчдын томоохон багтай хамтран ажилласан судлаачид илүү цөөн удаа тархийг нь сканнердсан хэдэн зуун өвчтөний өгөгдлийг судлахад чиглэсэн ажлаа өргөжүүлсэн. Эдгээр өгөгдөл нь бага наснаасаа эхлэн илүү том сэрэмжийн сүлжээтэй хүмүүс амьдралынхаа туршид сэтгэл гутралд өртөмтгий байх магадлал өндөр байгааг харуулсан.
Цаашдын алхмууд
Өмнөх судалгаанууд сэрэмжийн сүлжээг тархины урамшууллыг боловсруулахтай холбосон. “Сэтгэл гутралд оролцдог нь ойлгомжтой, учир нь сэтгэл гутралын нэг гол шинж тэмдэг нь анхедони бөгөөд энэ нь таашаал авч, өдөр тутмын үйл ажиллагааг эдлэх чадваргүй болох юм” гэж Вэйл Корнеллийн Анагаах ухааны сургуулийн сэтгэцийн эрүүл мэндийн тэнхимийн мэдрэлийн ухааны туслах профессор, судалгааны гол зохиогч доктор Чарльз Линч хэлэв.
Шинжлэх ухаанчид үр дүнг эмнэлзүйд шууд хэрэглэхийн өмнө дахин баталгаажуулах, өргөжүүлэх шаардлагатай гэж онцолсон хэдий ч уг судалгаа нь гүнзгий сканнердах аргын чухлыг баталгаажуулж өгсөн байна.
“Олон жилийн турш судлаачид тархины сүлжээ бүгдэд адилхан харагддаг гэж үздэг байсан” гэж доктор Линч хэлэв. “Гэвч энэ судалгааны үр дүн нь хүмүүс хооронд үндсэн ялгаа байдгийг харуулсан судалгааны шинэ чиг хандлагад үндэслэж байна.”
Тэрээр багийнхан одоо сэтгэл гутралын янз бүрийн эмчилгээ нь тархины сүлжээний үйл ажиллагаанд хэрхэн нөлөөлж буйг судлахыг зорьж байгаа бөгөөд магадгүй судалгааг бусад сэтгэцийн өвчин рүү тэлэх боломжтой гэж нэмж хэлсэн.
**Сэтгэл гутрал болон нейро дүрслэлийн тухай энэ судалгааны мэдээний талаар**
Author: Krystle Lopez
Source: Weill Cornell University
Contact: Krystle Lopez – Weill Cornell University
Image: The image is credited to Neuroscience News
—
Prewired For Depression? Brain Scans Reveal Network Linked to Depression